| Q: Hello. | Dzień dobry! |
| Hello. | Dzień dobry! |
| Q: What is your name? | Jak masz na imię? |
| My name is Matthew. | Nazywam się Matthew. |
| Q: Nice to meet you. | Miło cię poznać. |
| Nice to meet you. | Miło cię poznać. |
| Q: When and where were you born? | Gdzie i kiedy się urodziłeś? |
| I was born on May, 15th, 1959. I was born in the city of Dearborn, which is right next to Detroit. It is a famous city, because the world-famous inventor Henry Ford was also born there, and started 'Ford Motor Company' where my parents both worked. | Urodziłem się piętnastego maja 1959 roku. Urodziłem się w mieście Dearborn, które znajduje się tuż obok Detroit. To znane miasto, ponieważ urodził się tam również światowej sławy wynalazca Henry Ford, który założył „Ford Motor Company”, gdzie pracowali moi rodzice. |
| Q: What do your parents do? | Czym zajmują się twoi rodzice? |
| My father worked as an engineer, and my mother worked as a secretary at 'Ford Motor Company'. | Mój ojciec pracował jako inżynier, a moja mama pracowała jako sekretarka w „Ford Motor Company”. |
| Q: What do you do? | Czym się zajmujesz? |
| Now? Right now I am a professor of Theology at Lutheran seminaries in Russia. | Teraz? Obecnie jestem profesorem teologii w luterańskich seminariach w Rosji. |
| Q: How long have you lived in Russia? | Jak długo mieszkasz w Rosji? |
| I have lived in Russia for two years. | Mieszkam w Rosji od dwóch lat. |
| Q: Could you tell us about your parents? | Czy mógłbyś nam opowiedzieć o swoich rodzicach? |
| My parents were both born in Detroit, but their parents were born over in Europe. My father's father, my grandfather, was born in Russia, he was a German. And my father's mother was also born in Russia, and she was a German too. My mother's father was born in Austria-Hungary. It was Austria-Hungary at that time, he is a Slovak. And her mother was born in a state of Pennsylvania, but her grandmother, and therefore my great-grandmother, was born in Hungary. So, I have Hungarian, Slovak and German roots. | Moi rodzice oboje urodzili się w Detroit, ale ich rodzice urodzili się w Europie. Dziadek ze strony ojca, mój dziadek, urodził się w Rosji, był Niemcem. I matka ojca również urodziła się w Rosji i również była Niemką. Ojciec mojej matki urodził się w Austro-Węgrzech. Były to wtedy Austro-Węgry, on jest Słowakiem. A jej matka urodziła się w stanie Pensylwania, ale jej babcia, a więc moja prababcia, urodziła się na Węgrzech. W ten sposób mam węgierskie, słowackie i niemieckie korzenie. |
| Q: Do you know anything about your relatives who live abroad? | Czy wiesz coś o swoich krewnych za granicą? |
| Yes, right now I know I have, perhaps, one relative remaining in Poland, many relatives in Germany, in the east and in the west. I often visit them, because they speak only German, so, it's a chance for me to speak German with them. And I have relatives remaining in Hungary, and I think a few still in Slovakia. | Tak, obecnie wiem, że mam może jednego krewnego w Polsce, wielu krewnych w Niemczech, na wschodzie i na zachodzie. Często ich odwiedzam, ponieważ mówią tylko po niemiecku, więc to dla mnie okazja, aby porozmawiać z nimi po niemiecku. Mam też krewnych na Węgrzech i myślę, że kilku wciąż jest na Słowacji. |
| Q: Mathew, your father is probably seventy years old. Was he in the Army during the world War II? | Matthew, twojemu ojcu chyba około siedemdziesięciu lat. Czy był w armii podczas II wojny światowej? |
| My father was a sailor in World War II. He was stationed in the Pacific, and at the end of the War was actually over in China, on mainland China. He was about eighteen years old then, when he returned to the United States, and he went to University, Valparaiso University, which is a Lutheran college in Indiana. And he received money from the... what was called the GI Bill. | Mój ojciec był marynarzem podczas II wojny światowej. Był na Pacyfiku, a pod koniec wojny znalazł się w Chinach, w Chinach kontynentalnych. Miał wtedy około osiemnastu lat, kiedy wrócił do Stanów Zjednoczonych i poszedł na uniwersytet, Uniwersytet Valparaiso, to luterański college w Indianie. Otrzymał pieniądze z... tego, co nazywało się GI Bill. |
| Q: Could you tell us more about the GI Bill? | Czy możesz nam opowiedzieć więcej o GI Bill? |
| Those soldiers, who fought in the War, received money to go to college after serving in the military. So, my father used that money to go to college. And after that he began working at 'Ford Motor Company' in the early 1940s, when the original Henry Ford was still the director and owner of 'Ford Motor Company'. And he worked there for over forty years, and he retired about seventeen years ago. | Żołnierze, którzy walczyli na wojnie, otrzymywali pieniądze na studia po odbyciu służby wojskowej. Mój ojciec wykorzystał te pieniądze, aby pójść na studia. A potem zaczął pracować w „Ford Motor Company”, to było na początku lat czterdziestych, kiedy oryginalny Henry Ford był nadal dyrektorem i właścicielem „Ford Motor Company”. Pracował tam przez ponad czterdzieści lat i przeszedł na emeryturę około siedemnastu lat temu. |
| Q: Did your mother work or stay at home with the children, when you were a child? | Czy twoja mama pracowała, czy zostawała w domu z dziećmi, gdy byłeś dzieckiem? |
| My mother was mostly, what we call 'a stay-at-home' mom, which means she helped raise four children; I have one brother and two sisters. And she worked at home until we were all able to go to school. And when my youngest sister was able to go to school, my mother went to work as a secretary at 'Ford Motor Company'. And she worked there for about ten to fifteen years, I think. And then she retired too. So both are what you would call 'pensioners', we would call them 'retired'. They are both retired right now. | Moja mama była w większości, jak to nazywamy, „mamą pozostającą w domu”, co oznacza, że pomagała wychowywać czworo dzieci; mam jednego brata i dwie siostry. Pracowała w domu, aż wszyscy mogliśmy pójść do szkoły. A kiedy moja najmłodsza siostra mogła pójść do szkoły, moja mama zaczęła pracować jako sekretarka w „Ford Motor Company”. Pracowała tam przez około dziesięć do piętnastu lat, myślę. A potem ona również przeszła na emeryturę. Więc oboje są tym, co nazywa się „emerytami”, my nazywamy ich „retired”. Oboje są obecnie na emeryturze. |
| Q: You have two sisters and one brother, right? What are they? | Masz, jeśli się nie mylę, dwie siostry i brata. Czym się zajmują? |
| My two sisters are both teachers. One sister teaches at a school in Dearborn. The other sister teaches on the west side of the state of Michigan in Grand Rapids. And she, actually, directs a film-and-video program. She also directs a Local Cable Television Program too in Grand Rapids. My brother works as an economist for Ross Perrot's company EDS. And he is located in The Renaissance Tower, in downtown Detroit. | Moje dwie siostry są nauczycielkami. Jedna siostra uczy w szkole w Dearborn. Druga siostra uczy w zachodniej części stanu Michigan, w Grand Rapids. Faktycznie, kieruje programem filmowym i wideo. Kieruje także lokalnym programem telewizji kablowej w Grand Rapids. Mój brat pracuje jako ekonomista w firmie Rosssa Perrota EDS. Pracuje w Renaissance Tower w centrum Detroit. |
| Q: Is your family a typical American family? | Czy można nazwać waszą rodzinę typową amerykańską rodziną? |
| I had one older brother, my brother was the oldest. I was next, I was 'number two', and then we had two sisters after that. So, it was... For our time it was a more typical American family: four children. Nowadays most Americans have less: about two children per family. For example, my brother is married, he has two children. My oldest sister is married, she has two children. My youngest sister is married, she has two children. They are very, very American. | Miałem jednego starszego brata, on był najstarszym. Ja byłem następny, byłem „numerem dwa”, a potem przyszły dwie siostry. Więc to było... Na nasze czasy to była bardziej typowa amerykańska rodzina: czworo dzieci. Obecnie większość Amerykanów ma mniej dzieci: około dwojga dzieci na rodzinę. Na przykład, mój brat jest żonaty, ma dwoje dzieci. Moja najstarsza siostra jest zamężna, ma dwoje dzieci. Moja najmłodsza siostra jest zamężna, ma dwoje dzieci. Są bardzo, bardzo amerykańscy. |
| Q: You were a middle child, weren't you? Do you enjoy the position of a middle child? | Byłeś średnim dzieckiem, prawda? Czy lubiłeś być średnim dzieckiem? |
| Well, a middle child... I enjoyed the position of a middle child, because all the responsibility was not placed upon me as it was upon my brother. And then I wasn't, perhaps, spoiled like my youngest sister, who all of a sudden, received all the favors. Our parents were very strict with the first three children. And with the youngest child they were very lenient. So, perhaps, being the second child was best, because I received discipline, but just enough, I think. | Cóż, średnie dziecko... Lubiłem być średnim dzieckiem, ponieważ cała odpowiedzialność nie spoczywała na mnie tak jak na moim bracie. Nie byłem też, być może, rozpieszczony tak jak moja najmłodsza siostra, która nagle zyskała wszelkie względy. Nasi rodzice byli bardzo surowi wobec pierwszych trojga dzieci. A wobec najmłodszego byli bardzo pobłażliwi. Więc, być może, bycie drugim dzieckiem było najlepsze, bo otrzymałem dyscyplinę, ale tylko tyle, ile potrzeba, myślę. |
| Q: How often do you visit your parents? | Jak często odwiedzasz swoich rodziców? |
| I attempt to go back every summer to visit my parents. I was back this passed summer visiting my family. And when I visit home, I stay with my parents at their home. And my older brother lives near my parents, and my oldest sister lives near them. My youngest sister lives about two hours away, but by automobile, which every family has. That's a two-hour drive, so, she often visits on weekends. So, we were able to see each other quite often. | Próbuję wracać każdego lata, aby odwiedzić rodziców. W zeszłe lato byłem z powrotem, odwiedzając moją rodzinę. A kiedy odwiedzam dom, zostaję u rodziców w ich domu. Mój starszy brat mieszka w pobliżu rodziców, a moja najstarsza siostra mieszka blisko nich. Moja najmłodsza siostra mieszka około dwóch godzin drogi stąd, ale autem, które ma każda rodzina. To dwugodzinna przejażdżka, więc często odwiedza nas w weekendy. Dzięki temu mogliśmy się dość często widywać. |
| Q: Mathew, don't you think that nowadays families tend to have fewer children than they used to have years ago? Why has it happened? | Matthew, czy nie uważasz, że obecnie w rodzinach jest mniej dzieci niż kiedyś? Dlaczego tak się stało? |
| It's a good question. I think, what has happened is... there has been in America a feeling, that four children are too many. And many people began to think that they were populating the planet with too many children. So, families began to become smaller, which is very interesting, because when I grew up, usually most families had one parent working. Now most families have two parents working. Both parents work, yet, they have less children. So, they receive more money, they have more opportunities to live a much better lifestyle. So, a lot of people thought, that four children was too many, that was too many children to take care of. And with two children it's a little easier: they can spend more time with those children, they can send them to better schools, because schools, of course, are expensive. And with too many children it was difficult to do that. So, my feeling is, that I believe most people wanted to have more money available to help their children succeed in life. | To dobre pytanie. Myślę, że stało się tak: w Ameryce pojawiło się odczucie, że czwórka dzieci to za dużo. Wielu ludzi zaczęło myśleć, że zaludniają planetę zbyt wieloma dziećmi. Rodziny zaczęły się zmniejszać, co jest bardzo interesujące, ponieważ kiedy dorastałem, zazwyczaj w większości rodzin pracował jeden rodzic. Teraz w większości rodzin pracuje dwoje rodziców. Oboje pracują, a jednak mają mniej dzieci. W ten sposób otrzymują więcej pieniędzy, mają więcej możliwości na znacznie lepszy styl życia. Wiele osób uważało, że czwórka dzieci to za dużo, to za dużo dzieci, by się nimi opiekować. A z dwójką dzieci jest trochę łatwiej: mogą spędzać z nimi więcej czasu, mogą posyłać je do lepszych szkół, ponieważ szkoły, oczywiście, są drogie. Przy zbyt wielu dzieciach trudno było to zrobić. Moim zdaniem, większość ludzi chciała mieć więcej pieniędzy dostępnych, by pomóc swoim dzieciom odnieść sukces w życiu. |
| Q: Is divorce common for America now? | Czy dzisiaj w Ameryce rozwód to coś powszechnego? |
| Divorce is more common than it used to be, when I was growing up. When I was a child, I don't remember any divorced parents' children, who lived on my block, on my street. Now, most... many, I shouldn't say 'most', but many families are... have divorced now. And so, the family has changed in that. Many times a person gets divorced and then marries someone else, and, so, they have a child from another marriage. So, the families are mixed, as we say. There is a child from the first marriage, a child from the second marriage. And it's very confusing for the children. So, America has changed in that way: there's more divorce, and so there are more problems with families. When I was younger, growing up in the 1960s and in the 1970s, we had, I think, a more stable family, because families stayed together. And the divorce laws were far more strict, and now it is very easy to get a divorce. When I was growing up, it was much more difficult. | Rozwód jest bardziej powszechny niż był kiedy dorastałem. Kiedy byłem dzieckiem, nie pamiętam dzieci rozwiedzionych rodziców, które mieszkały w mojej dzielnicy, na mojej ulicy. Teraz większość... wiele, nie powinienem mówić „większość”, ale wiele rodzin jest... obecnie rozwiedzionych. W ten sposób rodzina się zmieniła. Wielokrotnie ktoś się rozwodzi, a potem żeni się z kimś innym, i w ten sposób mają dziecko z innego małżeństwa. Tak więc rodziny są mieszane, jak to nazywamy. Jest dziecko z pierwszego małżeństwa, dziecko z drugiego małżeństwa. I to jest bardzo mylące dla dzieci. W ten sposób Ameryka się zmieniła: jest więcej rozwodów i więc jest więcej problemów z rodzinami. Kiedy byłem młodszy, dorastając w latach 60. i 70., mieliśmy, myślę, bardziej stabilną rodzinę, ponieważ rodziny trzymały się razem. A przepisy dotyczące rozwodów były znacznie bardziej surowe, a teraz bardzo łatwo jest uzyskać rozwód. Kiedy dorastałem, było to znacznie trudniejsze. |
| Q: In what ways has an American family changed? | W jaki sposób zmieniła się amerykańska rodzina? |
| Well, I think, as a Christian, for me... I think, many families are no longer go to church, they no longer study the Bible. So, families are more selfish, they think more about themselves. And they don't have a very thorough grounding of moral background to themselves. So, they are very selfish, and we see this in many divorce cases: people are very selfish, they are always concerned about 'what about me'. | Cóż, myślę, jako chrześcijanin... Myślę, że wiele rodzin już nie chodzi do kościoła, już nie studiuje Biblii. Zatem rodziny są bardziej egoistyczne, myślą więcej o sobie. I nie mają bardzo solidnych podstaw moralnych. Tak więc są bardzo egoistyczne, co widzimy na przykładzie wielu spraw rozwodowych: ludzie są bardzo egoistyczni, zawsze zadają sobie pytanie „a co ze mną”. |
| Q: Is it so bad to be concerned about yourself? | Czy to źle myśleć o sobie? |
| They think about themselves, and we were always taught to think about the family, think about your sisters, think about your brother, remember your father, remember your mother, respect them. And people do that less, I think. So, there's less respect for parents, and, in some ways, children are not... are not disciplined like they used to be, and that causes many problems in the families. | Myślą o sobie, a nas zawsze uczono, aby myśleć o rodzinie, myśleć o swoich siostrach, myśleć o swoim bracie, pamiętać o ojcu, pamiętać o matce, szanować ich. A ludzie, myślę, robią to coraz mniej. Jest mniej szacunku dla rodziców, i w pewien sposób, dzieci nie są... nie są zdyscyplinowane tak jak kiedyś, co powoduje wiele problemów w rodzinach. |
| Q: What kind of family do you consider an ideal one? | Jaką rodzinę uważasz za idealną? |
| Well, most people point our family. They say, this is a very stable, normal family. But I have many friends, who have families like that too. Generally families are very close. They, well, often, take care of one another, when someone has a problem, someone has lost a job, they will help them out. For example, it's very common when a child... perhaps, no, not a child a person in his twenties loses a job, he will go back to live with his parents. Or if a woman loses a job, even in her thirties, she can go back to live with her parents. Their parents will take care of them, they will say, 'You stay with us until you find a new job'. And that has happened with friends of mine. So, families usually support each other. They are very helpful, when their members have difficulties. | Cóż, większość ludzi wskazuje na naszą rodzinę. Mówią, że to bardzo stabilna, normalna rodzina. Ale mam wielu przyjaciół, którzy mają takie rodziny. Generalnie rodziny są bardzo zżyte. Cóż, często dbają o siebie nawzajem, gdy ktoś ma problem, ktoś stracił pracę, pomogą mu. Na przykład jest bardzo powszechne, gdy dziecko... być może nie dziecko, ale osoba dwudziestokilkuletnia traci pracę, wraca do rodziców. Albo, jeśli kobieta traci pracę, nawet po trzydziestce, może wrócić do rodziców. Rodzice się o nią zatroszczą, powiedzą: „Zostań z nami, aż znajdziesz nową pracę”. Tak było w przypadku moich przyjaciół. Tak więc członkowie rodziny zazwyczaj wspierają się nawzajem. Są bardzo pomocni, gdy członkowie rodziny mają trudności. |